Diyarbakır’ın Ergani ilçesi yakınlarında yer alan ve Neolitik Dönem'in izlerini taşıyan Çayönü Tepesi, insanlık tarihinin yerleşik hayata geçişinin ilk adımlarını gün yüzüne çıkarıyor. Yaklaşık 12 bin yıl önce iskan edilen bu önemli yerleşim yeri, dünyanın en uzun süre devam eden bilimsel kazılarına ev sahipliği yaparak hem Türkiye'nin hem de dünya tarihinin en değerli arkeolojik alanlarından biri olarak öne çıkıyor.
1964 yılında başlayan kazı çalışmaları, günümüzde Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden Doç. Dr. Savaş Sarıaltun başkanlığında devam ediyor. Çayönü Tepesi’nin kazı geçmişi, İstanbul Üniversitesi'nden Prof. Dr. Halet Çambel ve Chicago Üniversitesi'nden Prof. Dr. Robert John Braidwood’un öncülüğünde başlamıştı. O dönemde yapılan yüzey araştırmaları sonucunda keşfedilen bu bölge, kısa süre içinde sistematik kazılara açıldı.
Doç. Dr. Sarıaltun, Çayönü Tepesi’nin, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Neolitik Dönem'i en iyi yansıtan yerlerden biri olduğunu belirtti. Aynı zamanda bu yerleşim yerinin, yerleşik hayata geçişin, tarımın ve hayvancılığın ilk adımlarının atıldığı yer olarak dünya tarihine ışık tuttuğunu vurguladı. Sarıaltun, "Çayönü, sadece Neolitik Dönem’in değil, insanlık tarihinin pek çok ilkiyle anılıyor. Dünyanın ilk mozaik yapılarından biri olan terazzo yapısı ve kafatası kültürü gibi birçok bulgu burada keşfedildi," diye konuştu.
Çayönü, Diyarbakır'ın Yeni Marka Alanı Olma Yolunda
Çayönü Tepesi, bilimsel kazıların yanı sıra, turizm açısından da büyük bir potansiyele sahip. Doç. Dr. Sarıaltun, Çayönü’nün Diyarbakır’da bir marka gelişim alanı haline geleceğini belirterek, bölgenin hem turizm hem de bilim dünyası için büyük fırsatlar sunduğunu söyledi. "Çayönü, Diyarbakır’ın tarihsel ve kültürel zenginliklerine yeni bir boyut kazandıracak," dedi.
Tunç Çağı ve Çanak Çömlekli Neolitik Dönem Yeni Bulgularla Aydınlanıyor
Kazı ekibi, Neolitik dönemin devamı olan ilk Tunç Çağı'na ait kültürel verilerin çok daha yaygın olduğunu tespit etti. M.Ö. 3 bin yıllarına tarihlenen bu bulgular, Çayönü Tepesi'ndeki yerleşimin kesintisiz sürdüğünü gösteriyor. Ayrıca kazılarda, M.Ö. 7 bin ila 6 bin yıllarına tarihlenen "çanak çömlekli Neolitik Dönem"e ait yeni buluntulara ulaşıldı. Sarıaltun, bu bulguların arkeolojik çalışmalara yeni bir ivme kazandıracağını ifade etti.
Çayönü Tepesi’ndeki kazı çalışmaları, yakın gelecekte açık hava müzesi projesiyle taçlandırılacak. Doç. Dr. Sarıaltun, kazılar sonucunda elde edilen bulguların toplumla buluşturulması adına adımlar atıldığını belirterek, "Kazı stratejimizi belirlerken, kültürler arası etkileşimleri anlamaya odaklandık. Hedefimiz, Çayönü Tepesi’ni açık hava müzesi haline getirerek bu eşsiz tarihsel mirası gelecek nesillere aktarmak," dedi.
Diyarbakır'ın Dünya Tarihine Armağanı
Diyarbakır'ın Ergani ilçesinde bulunan Çayönü Tepesi, hem bilim dünyası hem de tarih meraklıları için önemli bir keşif alanı olmaya devam ediyor. 1964’te başlayan bu kazı çalışmaları, dünya tarihinin karanlıkta kalan sayfalarını aydınlatmakla kalmıyor, aynı zamanda Diyarbakır’ın kültürel değerini de her geçen gün daha fazla ortaya koyuyor.
