Demiri toz ederler!

Tarihi Demirciler çarşısında geçmişte  ateşin  yardımıyla  ve insan  gücüyle demire  şekil  ve  estetik verilen  en önemli  sanatlardan  biridir. Demircilikte,  ocağın  büyük önemi  bulunmaktadır. Hararetli olması  istenen  ocağın  demirin  soğuk  etkisini  yumuşatması, hatta  eritmesi  demircinin  işini kolaylaştıran en önemli detaylardan birdir. 

“Her usta bir marka”

Diyarbakır Demirciler Çarşısı’nda üretilen ürünlerin üzerlerine her usta kendi özel işaretinden oluşan bir damga vuruyor. Bu işaret aynı zamanda o ürün için garanti anlamı taşıyor. Diyarbakır  tarihi  ve  geleneksel  dokusu  içinde  yer  alan  birçok  ev, cami,  kilise  ve hanlarda, ustaların  el  emeği ve  ustalıklarını  yani hünerlerini  gösterebildikleri  demircilik  sanatı örneklerini görmek mümkündür.

“Demirciler çarşısı bir kültürdür”

Farklı  köken  ve  dinlere  mensup  birçok  demirci  ustası,  birlikte  çalışarak  Diyarbakır  tarihi dokusuna  zenginlik  katmıştır. Diyarbakır  demir  işçiliği  zanaatının  ustalarından  biri  de,  1923-2006  yılları  arasında  yaşamış  ve  aynı  zamanda  yanında  demirci  çıraklığı  yapmış olmasını  kitaplarında  övünerek  anlatan  ünlü  Diyarbakırlı  felsefeci/yazar  Mıgırdiç Margosyan’ın dayısı da olan ve yöre halkı tarafından “Haço Dayı” olarak çağrılan “Haçadur Temiz”    ustadır.  Haçadur Temiz Usta gibi, birçok demirci ustası, kaynak puntu ve perçin olmaksızın, örs, çekiç ve  körük  ateşi  ile dövme, bükme, burgu,  germe ve  sürgü gibi  yöntemlerle adeta  kuyumcu hassasiyeti ile takı estetiği yaratır gibi demircilik zanaatını icra etmişlerdir.

Demircilerin  hemen  yanı  başında kalaycılar, tenekeciler,  sobacılar,  anahtarcılar,  kilitçiler,  onları  takiben  tornacılar  ve  giderek otomotiv  sektörünün  gelişmesiyle  birlikte  kaportacılar,  motorcular,  demirci  çarşılarının demirbaşları olarak yerlerini aldılar. Bir başka anlatımla sınai hayat, Demirciler Çarşısı’ndan başladı.  Orijinali  bulunamayan  bir  otomobil  yedek  parçasının  kırık  hâlini  gören  demirci ustası,  en  fazla  bir  günde  onun  kopyasını  yapabiliyordu.