Bunların yanında hadis, tefsir, tasavvuf gibi ilimlerde ve kendi hazırladığı hizb ve evrâdı rivâyet etme hususunda icâzet verdi. Sonra da kat’î bir emirle, memleketine gidip mâneviyâta susamış insanları irşâd etmesini söyledi.[10]

İRŞAD VAZİFESİ

Ayrılık vakti geldiğinde her iki mânâ sultanının da gözlerinde muhabbet damlaları vardı. Mevlânâ Hâlid Hazretlerinin gelişi ile gidişi arasındaki fark, ne kadar da büyüktü. Abdullah Dehlevî Hazretleri, bu güzîde talebesini bizzat yolcu etti. Hattâ Mevlânâ Hâlid Hazretlerinin bütün mahcûbiyet ve edebine rağmen Hazret-i Pîr, atının üzengisini tuttu ve bu aziz talebesini kendi elleriyle ata bindirdi. Halîfe ve talebeleriyle birlikte onu dört millik mesâfeye kadar uğurladı. Ardından yanındakilere:

“–Hâlid, her şeyi aldı, götürdü.” buyurdu.

Böyle bir uğurlayışla Bağdat ufuklarına doğru yol alan Mevlânâ Hâlid Hazretleri, geçtiği kasaba ve köylerde hakkı ve hayrı tebliğ etmeyi ihmâl etmiyordu.[11]

Hâlid-i Bağdâdî Hazretlerinin irşad halkası hızla genişledi. Her taraftan, hattâ uzak diyarlardan büyük âlimler de dâhil olmak üzere pek çok kişi feyz almak için yanına gelmeye başladı. Dergâh-ı şerîfi dolup taşıyordu. Bir taraftan grup grup gelen insanları irşâd ediyor, diğer taraftan da tefsir, hadis, fıkıh ve tasavvuf ilimlerini tedris ediyordu. Böylece hem büyük müctehidlerin, hem de evliyâ-i kirâmın zikirlerini ihyâ ediyordu.[12]

O günlerde, Bağdat vâlisi Said Paşa ziyaretine gelmişti. Gördü ki, birçok büyük âlim dahî sessiz bir şekilde ve başları önlerine eğik, âdeta hizmetçiler gibi edeple huzûrda oturmaktalar. O sırada içeri giren Mevlânâ Hâlid Hazretlerinin heybetini görünce diz çöküp titremeye başladı. Kısık bir sesle duâ taleb etti. Mevlânâ Hâlid g de ona hüsn-i hâtimesi, yani son nefesini îmanla verebilmesi için duâ edip şu nasihatte bulundu:

“Kıyâmette herkes kendi nefsinden suâl olunur. Sen ise nefsinden ve emrin altında olanların hepsinden suâl olunursun. Bunun için Hak Teâlâ’dan ziyâdesiyle kork! Çünkü önünde öyle bir gün var ki, o günün korku ve dehşetinden analar, süt emen yavrularını unuturlar. Hâmile olanlar, korkudan vakitsiz doğururlar. İnsanları sarhoş görürsün. Hâlbuki onlar sarhoş değildir, ancak Allah Teâlâ’nın azâbı çok şiddetlidir.”

Bu îkaz ve irşâd ifâdeleri üzerine Said Paşa’nın titremesi arttı ve yüksek sesle ağlamaya başladı. Şeyh Hazretleri kalkıp mübârek elini Paşa’nın boynuna koydu ve beraberce mescide bitişik olan zâviyelerine geçtiler.[13]

Mevlânâ Hâlid Hazretleri, sayısız talebe yetiştirmiştir. Talebelerinin ona olan teslîmiyet ve bağlılıkları ise takdîre şâyandı. Nitekim Bağdat müftüsü Es‘ad Sadruddîn Hazretleri, âlimlerin şeyhi, Bağdat vâlisi ve vezir Davud Paşa’nın üstâdı olduğu hâlde şöyle derdi:

“Eğer hocam Mevlânâ Hâlid Hazretleri bana: «–Şu süt tenceresini başının üstüne al da çarşı-pazar dolaşarak satıver!» diye emir buyursalar, hiç tereddüt etmeden emirlerine tâbî olur ve bir çoban gibi süt satardım!”[14]

Şeyh Ali Süveydî de, ilim meclislerinde:

“Mevlânâ Hâlid Hazretleri zâhir ve bâtın ilimlerinde sonsuz bir deryâ, biz ise bir damlayız.” derdi.[15]

Hâlid-i Bağdâdî Hazretleri üstâdı Abdullah Dehlevî Hazretlerine yazdığı mektubunda, nice eser te’lif etmiş olan geniş ilim sahibi yüz âlimin icâzete elverişli hâle geldiğini, ayrıca beş yüz büyük âlimin de kendisinden Nakşî yolunun esaslarını tâlim ettiğini ifâde buyurmuştur.[16]

Yüksek derece ve ilimlerine rağmen Bağdat âlimlerinin Mevlânâ Hâlid Hazretlerine gelip itaat ve intisâb etmeleri, ondan başkasına müyesser olmayan bir lûtf-i ilâhîdir. Ancak fazîlette yükselen herkesin karşısına âdeta onu imtihan sadedinde mutlakâ çekemeyenlerin çıkması gerçeğine binâen, Mevlânâ Hâlid’i de kıskananlar oldu. Hattâ onu kötülemek için iftirâlarla dolu bir kitap bile yazdılar. Ancak Mevlânâ Hâlid g onların iftirâ ve ithamlarına aslâ iltifat etmeyip karşılık bile vermedi. Aksine onlara dâimâ iyi davrandı ve hayır duâlarda bulundu. Bâzı âlim talebeleri bu kitaplara reddiyeler yazdılar.[17]

İstanbul’daki hasetçilerden biri olan saray nâzırlarından Mevlevî Hâlet Efendi de, Mevlânâ Hâlid’in şöhret ve îtibârını çekemiyordu. Nihâyet bir gün fırsatını bulup onu pâdişâha çekiştirdi ve:

“–Sultânım! On binlerce adamı var. Bu hâl, devlet ve saltanat için ciddî bir tehlikedir. Takdîr edersiniz ki, tehlike daha fazla büyümeden ortadan kaldırılması zarurîdir.” dedi.

Sultan Mahmud Han da:

“–Bu mübârek ehl-i dînden devlete zarar değil, bilâkis büyük fayda vardır.” cevâbını vererek Hâlet Efendi’nin sözüne kıymet vermedi.

Mevlânâ Hâlid Hazretleri, hâdiseyi işittiğinde kendi şahsına değil, hizmetinde bulunduğu mânevî yola ve ondan feyz alan sayısız mü’mine zarar verebilecek bu iftirâdan dolayı son derece mahzun oldu. Sultâna hayır-duâ ettikten sonra:

“–Hâlet Efendi’nin işi, mânen, pîri Celâleddîn-i Rûmî Hazretlerine havâle olundu. Bizzat Hazret-i Mevlânâ, onu huzûruna celbedip cezâsını verecektir.” buyurdu.

Bunun üzerinden kısa bir müddet geçmişti ki, Mora İsyânı’na sebep olduğu için Hâlet Efendi Konya’ya sürüldü ve ardından da îdâm edildi.[18]

Görüldüğü üzere Allah dostlarına eziyet verip rakik kalplerini incitmek, gayretullâh’a dokunup kişiyi azâba dûçâr eder. Nitekim bir hadîs-i kudsîde bu hakîkate şöyle işâret edilmektedir:

“Her kim Ben’im velî bir kuluma düşmanlık ederse, Ben ona karşı harp îlân ederim…” (Buhârî, Rikāk, 38)

Cenâb-ı Hak kimi zaman böyle gâfillerin cezâsını bu dünyada verip onları insanlara ibret kılar; kimi zamansa -ilâhî imtihan sırrına binâen- onların cezâsını âhirete tehir eder.

Hak dostları ise, kendilerine karşı kusur işleyenler, hatâlarını anlayıp özür dilediklerinde derhal özrü kabul eder, bunu asla bir izzet-i nefs ve gurur meselesi yapmazlar. Hattâ sırf şahıslarını alâkadar eden, ümmete zarar verme ihtimâli bulunmayan kötülüklere bile iyilikle mukâbele ederler. Nitekim ârif ve âşık gönüllerde müstesnâ bir yeri olan Hallâc-ı Mansûr’un taşlanırken:

“Yâ Rabbî! Benden evvel, beni taşlayanları affet!” diye yalvararak büyük bir gönül îsârı sergilemesi, bunun sayısız misallerinden biridir.

Yine büyük evliyâullah’tan Bahâüddîn Nakşibend Hazretleri de kendisine karşı edepsizlik yapan birine kızmayıp, onu tebessümle karşılamıştı. Fakat o edepsizliği yapan kimse büyük bir derde düşüp helâk olacak duruma geldi. Hatâsını anlayıp tevbe etti. Nakşibend Hazretleri, o adamın evinin önünden geçerken içeri girip hâl-hatırını sordu. Ardından da:

“–Allah Teâlâ şifâ vericidir, korkma, iyileşirsin inşâallah!” dedi. O kimse bu söz üzerine büyük bir nedâmetle:

“–Efendim! Size karşı edepsizlik ettim, hatırınızı incittim, beni affediniz.” dedi. Bunun üzerine Bahâüddîn Nakşibend Hazretleri buyurdu ki:

“–Kalbimiz o zaman incindi. Fakat şu anda gönül aynası tertemiz. İyi bil ki, mürşidlerin kılıcı, kınından çıkmış yalın bir kılıçtır. Ama mürşid, merhamet sahibidir; kimseye kılıç vurmaz. İnsanlardan sadece belâsını arayanlar gelip kendilerini o kılıca çarparlar.”

Velhâsıl, Hâlid-i Bağdâdî Hazretlerine hased eden bâzı kimselerin menfî propagandalarına rağmen, etrafındaki muhabbet hâlesi Cenâb-ı Hakk’ın lûtfuyla günden güne daha da genişledi. Öyle ki nice âlim ve ârif zâtlar dahî onun tâlim ve terbiyesine mazhar olabilmek için can atıyordu. Kısa zamanda sayısız mürîd ve pek çok halîfe yetiştirdi. Büyük Hanefî fakîhi İbn-i Âbidîn ile Rûhu’l-Meânî adlı tefsîrin müellifi Âlûsî de onun halîfelerindendir.