- Ticari hayatta dürüst olmak
Ticaretle meşgul olmak, ticari faaliyetlerde bulunmak ailemizin nafakasını helal yoldan kazanma yollarından biridir. Ticari faaliyetlerde bulunurken güven ve doğruluk içerisinde hareket edip müşteriyi aldatmaktan sakınmak İslam'ın ticarette uygun gördüğü ahlaki bir davranıştır. Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) bazı ihtiyaçlarını temin etmek için zaman zaman Medine pazarına gider, bu vesileyle gelip gidenlerden ve alınıp satılanlardan da haberdar olurdu. Yine bir gün pazarda dolaşırken bir buğday yığını dikkatini çekti. Hububatı satan adamın yanına gelerek buğday yığınına elini daldırdı. Ancak buğdayın altı göründüğü gibi çıkmamış, Efendimizin parmakları ıslanmıştı. Satıcıya ıslaklığın sebebini sorduğunda, yağmurdan kaynaklandığı cevabını aldı. Bunun üzerine Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) “Öyleyse insanların görmeleri için ıslak olan kısmı üste koyman gerekmez miydi?” diyerek ticaret ahlakına dikkatleri çekti. Anlaşılan o ki, satıcı kuru ve ıslak olan buğdayı ayırmadan satışa sunmak suretiyle insanları aldatmaktaydı. İnsanları aldatmak ise, Hz. Peygamber Efendimizin sünnetinden ve yolundan uzaklaşmak demekti. Bunun üzerine O (s.a.s.) şöyle buyurdu “Müslümanlar arasında aldatma olamaz! Bizi aldatan, bizden değildir!” (Müslim, Îmân, 164).
- Tüketimde israfa etmemek
İnsan ihtiyaçlarını karşılarken tüketim ahlakına uygun davranması gerekmektedir. Çünkü insanın istek ve ihtiyaçları sınırsız olup bu istek ve ihtiyaçlarını karşılayacak kaynaklar sınırlıdır. Bu sebeple İslam’ın tüketim ahlakı içinde değerlendiği “nimetin israf edilmemesi” hususu göz önünde bulundurularak ona göre nimetin tüketilmesi gerekir. Kur’an’da nimetin tüketilmesi hususunda israftan kaçınılması gerektiği hakkında şöyle buyrulmaktadır “Ey Âdemoğulları! Her namaz kılacağınızda güzelce giyinin; yiyin, için; fakat israf etmeyin. Çünkü Allah israf edenleri sevmez.” (A’raf, 7/31). Nimetleri saçıp savuranların şeytani duygular içinde olduğu hususunda Kur’an’da şöyle buyrulmaktadır “...Gereksiz yere de saçıp savurma! Çünkü savurganlar şeytanların dostlarıdır. Şeytan da rabbine karşı çok nankördür.” (İsra, 17/26-27)
- Anne, baba ve komşulara ihsanla muamele etmek
İnsan sosyal bir varlık olup çevresindeki insanlarla iletişim halinde hayatını sürdürebilmektedir. Bunun için onun mutlu ve huzurlu bir sosyal hayat yaşaması için çevresinde bulunan anne, baba, kardeşleri; akrabaları olan amca, dayı, teyze, hala ve aynı sokakta mahrem kuralları çerçevesinde birlikte hayatlarını sürdürdüğü komşulara karşı ahlaki açıdan vazifesini ihsan dairesi içinde yerine getirilmesi güzel ahlak uygun bir davranış olacaktır. Kur'an’da kişinin sosyal çevresiyle iyilik/ihsan içinde olmasına önem verilmiştir. Nitekim bu husus şöyle ifade edilmektedir “Allah’a kulluk edin ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlara iyi davranın. Allah kendini beğenen ve böbürlenip duran kimseyi asla sevmez.” (Nisâ, 4/36).
- Söz ahlakına uygun konuşmak
Müslüman günlük hayatında konuşurken İslam’ın uygun gördüğü söz ahlakına uygun bir şekilde konuşmalıdır. Bu sebeple yalan sözden, dedikodudan, iftira atmaktan ve söz taşımaktan uzak durmalıdır. Çünkü sarf edilen her söz lehimizde veya aleyhimizde kiramen katibin melekleri tarafından yazılmaktadır. Nitekim bu husus Kur’an’da şöyle ifade edilmektedir “İnsan hiçbir söz söylemez ki, yanında gözetleyen yazmaya hazır bir melek bulunmasın.” (Kaf, 50/18).
- Selam vermek ve almak
Selam vermek, almak ve toplum arasında selamın yayılmasını sağlamak güzel ahlaka uygun olan bir davranıştır. Çünkü selam, kişiler arasında sevgi tesis ettiği gibi güven duygusunu yaymaktadır. Bu sebeple Kur’an’da selam alıp verme ahlakı hususunda şöyle buyurmaktadır “Size bir selâm verildiğinde ya daha güzeli ile veya dengi ile cevap verin. Allah her şeyin hesabını eksiksiz bilmektedir.” (Nisa, 4/86).
Netice olarak, İslam’ın, Müslüman'ın günlük hayatında uygulamasını uygun gördüğü güzel ahlaka dair birkaç tane sunmaya çalıştık. Fakat konu hakkında yazılan kitaplara müracaat edildiğinde daha fazla bilgi sahibi oluruz.
Rabbimiz, hayatı boyunca İslam’ın ifade ettiği şekilde güzel bir ahlaka sahip olmayı bizlere nasip etsin!
