Kur’an-ı Kerim nerede ve ne zaman indirildi? Kur’an-ı Kerim’in nüzulü ve kaydedilmesi...

Kur’ân-ı Kerîm en son indirilen ilâhî kitaptır. Allah Teâlâ onu toplu olarak değil, pek çok hikmete binaen kısım kısım indirdi. Bu durum insanlara pek çok faydalar ve pek büyük kolaylıklar sağladı.

KUR’AN-I KERİM NEREDE VE NE ZAMAN İNDİRİLDİ?

İlk vahiy, 610 yılında Mekke yakınlarında Nur Dağı’ndaki Hira mağarası’nda geldi. Vahyin başlangıcında Hz. Muhammed (s.a.v.) 40 yaşında idi. Hz. Peygamber, evliliğinden 15 yıl gibi bir zaman sonra, içine düşen yalnızlık ve kendini dinleme duygusuna bir cevap olmak üzere azığını alarak bu mağaraya gider, günlerce inzivaya çekilirdi. İlk vahiy, işte böyle bir zamanda geldi.

Kur’an’ın nüzulü Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberlik görevini alışından ölümüne kadarki zaman içinde, 22 yıl 2 ay 22 günde tamamlandı. Bunun ilk 13 yıllık süresi Mekke’de, diğer kısmı Medine’de geçti. Bu, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) vahiy alış süresi demektir. Tabii, vahyin geliş yoğunluğu zaman ve mekâna göre hep değişik oldu.

KUR’AN-I KERİM’İN YAZILMASI

Resûl-i Ekrem Efendimiz, vahiy nâzil oldukça âyetleri unutmamak arzûsuyla acele ederek Cibrîl-i Emîn ile beraber okumak isterdi. Bu hâl üzerine şu âyetler nâzil oldu:

“Sana vahyedilmesi tamamlanmadan önce Kur’ân’ı okumakta acele etme! «Rabbim! İlmimi arttır» de!” (Tâhâ, 114)

“(Resûlüm!) vahyi çarçabuk almak için dilini kımıldatma! Şüphesiz onu toplamak (senin kalbine yerleştirmek) ve onu okutmak bize aittir. O hâlde, biz onu okuduğumuz zaman sen onun okunuşunu takip et!” (Kıyâme, 16-18)

Artık bun­dan sonra Cibrîl-i Emîn geldikçe Resûl-i Ekrem susar; Cibril, vahy-i îlâhî’yi tamâmen tebliğ edip bitirince Hz. Peygamber gelen âyetleri tam olarak ezberlemiş bulunur ve öylece tilâvet buyururdu.

Peygamber Efendimiz’in pek çok vahiy kâtibi vardı. Bunların sayısı 65’e kadar çıkıyordu. Kur’ân-ı Kerîm’den bir kısım geldiğinde Peygamber Efendimiz, kâtiplerden müsait olanları çağırır ve vahyi yazdırırdı.[1] Onlar da, inen âyetleri o zamanın yazı malzemelerine yazarlardı. Yazma işlemi bittikten sonra Resûlullah, kâtiplere yazdıklarını okutturur ve eksikleri varsa düzelttirirdi. Daha sonra kâtip çıkar vahyi insanlara arzederdi.[2] Akabinde Resûlullah de inen âyetleri önce erkek sonra da kadın sahâbîlere okurdu.[3] Müslümanlar da gelen vahyi ezberler, bir kısmı da yazarak yanında muhafaza ederdi.

Kısım kısım inen âyet ve sûrelerin Kur’ân’ın neresine yerleştirileceği Cenâb-ı Hak tarafından bildiriliyor, Cebrail (a.s.) bunları Allah Resûlü’ne tarif ediyor, Efendimiz de kâtiplerine yazdırıyordu.[4]

İLK İNEN AYETLER

Şurasını hatırdan çıkarmayalım ki, ilk inen âyetler, “kalem”in ve “yazdığı satırlar”ın medh ü senâsına hasredilmiş, yazılmış olan bilgiler mânâsına gelen “Kitâb” kelimesi üzerinde ısrarla durulmuştur.[5] İşte Allah Resûlü’nü, Kur’ân’ı yazıyla tesbit etmeye sevkeden âmillerden biri de budur.

KUR’AN AYETLERİ

Nâzil olan Kur’ân âyetlerini yazmak ashâb-ı kirâm arasında çok yaygındı. Herkes bu işe dört elle sarılmıştı. Yazmayı bilmeyenler de ellerinde yazı malzemeleriyle Efendimiz’in yanına gelirler, orada bulunan bir sahâbî Allah’ın rızâsını kazanmak için kalkar ve onun için Mushaf’ın bir kısmını yazar, daha sonra başka biri devam eder, nihâyet yazı bilmeyen sahâbî için bir Mushaf yazıverirlerdi.[6] Bu sebeple Peygamber Efendimiz, karışıklığa meydan vermemek için ilk günlerde Kur’ân ile hadislerin aynı yere yazılmasını yasaklamıştı.[7]

İSLAM ALEMİNDE İLK CAMİ

Yani âyetler İslâm’ın ilk devirlerinden itibaren hatta Müslümanlar Kureyş’in zulmü altında sayısız sıkıntılar içinde yeni filizlenen bir toplulukken bile kayda geçirilmiştir. Abese sûresinin 11-16. âyetlerinde, Kur’ân’ın ilk senelerde mevcut çok sayıdaki yazılı metinlerinden (nüshalarından) bahsedilmektedir. İbn-i Abbâs da Mekke’de inen âyetlerin hemen orada kaydedildiğini söylemiştir.[8] Nitekim ilk senelerde Hz. Ömer, Kur’ân yazılı bir sahifeyi okuduktan sonra iman etmiştir.[9] Râfi bin Mâlik (r.a.) Akabe Bey‘atı’na katıldığında, Resûlullah o zamana kadar vahyedilmiş tüm âyet ve sûrelerden oluşan bir Kur’ân metnini ona teslim etmişti. Râfi, Medine’ye döndüğünde kendi mahallesinde inşâ ettirdiği ve İslâm âleminde ilk câmi diye bilinen mescidde toplanan Müslümanlara bu âyet ve sûreleri tilâvet ederdi. Yûsuf Sûresi’ni de Medîne’ye ilk defâ Râfî getirmiştir.[10]

KUR’AN EZBERLEME 

Nâzil olan Kur’ân âyet ve sûreleri; ilk günden beri, namazlarda ve bilhassa uzun uzun kılınan teheccüdlerde sesli ve sessiz olarak gece gündüz okunuyordu. Ashâb-ı kiram arasında büyük bir okuma-yazma ve Kur’ân’ı öğrenip ezberleme faaliyeti başlamıştı. Efendimiz’in teşvik ve gayretleri neticesinde pek çok insan Kur’ân’ı baştan sona ezberlemiş ve yazmıştır. Bu güzel gayretler günümüze kadar artarak devam etmiştir.

PEYGAMBERİMİZ VE CEBRAİL’İN (A.S.) KARŞILIKLI KUR’AN OKUMASI

Ramazan aylarında Allah Resûlü ile Cebrail (a.s.) Kur’ân’ı birbirlerine karşılıklı olarak okurlardı. Son sene bunu iki defa yapmışlardı.[11] İbn-i Mes’ûd (r.a.) şöyle der:

“Resûlullah ve Cebrâil (a.s.) birbirlerine Kur’ân okumayı bitirdiklerinde ben de Allah Resûlü’ne okuyordum ve Efendimiz bana güzel okuduğumu söylüyordu.” (Taberî, Tefsîr, I, 28; Ahmed, I, 405; Taberânî, Kebîr, X, 97; Beyhakî, Şuab, III, 404, 535)

Cebrail (a.s.) ile yapılan son mukabelenin ardından; Allah Resûlü, Zeyd bin Sâbit ve Übey bin Ka‘b v Kur’ân’ı birbirlerine okudular. Hatta Allah Resûlü Übey bin Ka‘b’a iki kez okudu.[12]

Bu mukâbele âdeti de günümüze kadar gelmiş ve hâlâ canlılığını muhafaza etmektedir.

CUMA HUTBELERİ

Resûlullah kendisine vahyedilen âyet ve sûreleri zaman zaman Cuma hutbelerinde okuyordu.[13] Bir kısım sahâbîler, bazı sûreleri bu hutbelerde dinleyerek ezberlediklerini ifade ederler.[14] Hz. Ebûbekir ve Hz. Ömer de ilk hutbede bir sûre okur, ikinci hutbede konuşurlardı.[15] Hz. Ömer’in hutbelerde Nahl Sûresi’ni okuduğu rivâyet edilir.[16] Hz. Hasan da, bir Cuma günü minbere çıkıp İbrahim Sûresi’nin tamamını insanlara okumuştur.[17]