D'Hondt sistemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D'Hondt tarafından 1878'de tasarlanmış nispi temsil sistemidir. Türkiye’de 1961’den bu yana –1965 Millet Meclisi genel seçimi ile 1966 Millet Meclisi ara seçimi dışında– bütün milletvekili genel ve ara seçimlerinde d’Hondt sistemi uygulanmıştır; günümüzde de yürürlükte olan sistem budur.
D'Hondt sistemi Bir seçim çevresinde her partinin aldığı oy toplamı, sırasıyla 1’e, 2’ye, 3’e, 4’e ... bölünür ve o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bu işleme devam edilerek hesaplanır. Elde edilen paylar, parti farkı gözetmeksizin, büyükten küçüğe doğru sıralanır. Milletvekillikleri bu sıralamaya göre partilere tahsis edilir. Bu sistem diye bilinen nispi temsil sistemi genellikle oy oranı yüksek partilere avantaj sağlıyor, ancak bu yönüyle yönetimde istikrara katkıda bulunuyor. Diğer yandan küçük seçim çevrelerindeki seçmeni büyük illere oranla daha değerli hale getiriyor.
Türkiye’de 14 Mayıs Milletvekili Genel Seçimi’nde yüzde 7 ülke barajı ilk kez uygulanacak. Toplam oyuyla yüzde 7 barajını geçen bir ittifakın içindeki bütün partiler barajı geçmiş sayılacak. Yani ittifak, seçmenin oy verme davranışına etkisi dışında sadece ülke barajını aşmakta yardımcı olacak.
Bu seçimdeki ikinci fark ise milletvekili dağıtım hesabında görülecek. İttifakın ilk kez uygulandığı 2018’de, her seçim bölgesinde milletvekili kazanımı ittifakın toplam oylarına göre belirleniyor ve daha sonra ittifak içindeki partilere dağıtılıyordu. Artık ittifakın seçim çevrelerinde vekil dağılımı yapılırken toplam oy oranına bakılmayacak. Seçim çevresinde her parti kendi oy miktarıyla D’Hondt hesabına göre milletvekili kazanacak.
D’Hondt hesabına göre Diyarbakır milletvekili sayısı 2018’de yaklaşık 1 milyon 50 bin civarında (oy kullanan seçmen sayısı %84 ile yaklaşık 875 bin seçmen) seçmenle 12 milletvekili çıkardı. HDP yaklaşık 560 bin oy ile 9 milletvekili çıkardı. AK parti yaklaşık 190 bin oy ile 3 milletvekili çıkardı. 2018 seçimlerinde D’hont sistemine baktığımızda HDP’nin en son çıkardığı dokuzuncu milletvekili için aldığı 560 bin oyu çıkardığı vekil sayısı 9’a böldüğümüzde yaklaşık 62 bin oya denk geldiğini, AK partinin de aldığı 190 bin oyun çıkardığı vekil sayısı olan 3’e böldüğümüzde yaklaşık 63 bin seçmenin oyuna denk geldiğini görüyoruz.
Ben de Diyarbakırlı hukukçu ve matematikçi biri olarak bir partinin Diyarbakır 2018 seçiminde bir milletvekili çıkarmak için yaklaşık 62 bin seçmen oyu ile seçilebildiğini ancak 2023’te Diyarbakır’daki seçme sayısı yaklaşık %0,8 artığına göre Diyarbakır’da bir partinin veya tek liste ile seçime girecek ittifakın bir milletvekili çıkarması için en az 67 bin oy alması gerekiyor.
Siyaset insanları ikna etme sanatıdır. Tüm aday adaylarına başarılar dileriz ve onları sahada insanları ikna etmeye ve projelerini anlatmaya bekliyoruz.
